IN 1974 nam ik afscheid van de gemeenteraad van Spijkenisse met het uitspreken van een rede. Aan het raadslidmaatschap en het afscheid werd in de kolommen van de plaatselijke krant "de Botlek" van 26 september 1974 aandacht besteed onder de kop "Heertje liet niet uit te wissen indruk achter". Hiermee werd afscheid genomen van het politiek bedrijf. De opgedane ervaringen kwamen o.a. van pas bij de latere activiteiten in de ondernemingsraad van Unilever Research (1976-1980) en het voorzitterschap van de Ned. Isr. Gem. Breda (1977-1994).

Bij het afscheid van de gemeenteraad van Spijkenisse
Zomer 1974Mijnheer de voorzitter (De toenmalige burgemeester Bliek).
Ik wil niet verhelen dat het voor mij 4 moeilijke maar ook zeer leerzame jaren waren. Ik leerde iets over de onverzoenlijkheid der meningen, over de dwaalwegen der menselijke geest, over de kracht en zwakte van ons politieke systeem. Ik werd geconfronteerd met de interessante problematiek van een gemeente in groei. Problemen die vroegen om standpunten en oplossingen. Dat is voor mij nooit geweest: een zeker weten, maar een voortdurend zoeken naar het beste in de gegeven verhoudingen. Ik geloof niet in een blauwdruk voor een betere samenleving, daarvoor ben ik te veel wetenschapsman en heb ik in mijn eigen leven en uit mijn eigen ervaring teveel theorieën zien sneuvelen, theorieën die dan nog gebouwd waren op en in het bouwwerk van de exacte wetenschappen.

Dat neemt natuurlijk niet weg, dat de mens in de politiek werkt vanuit een patroon van waarden, vanuit een visie op de samenleving, vanuit idealen. Maar hij moet zich daarbij realiseren, dat het daarbij meer gaat om een kwestie van geloof dan om een kwestie van weten, dat het meer gaat om een kwestie van waarden dan om een kwestie van gelijk.
In die zin heb ik geprobeerd politiek te bedrijven, vanuit waarden die ik meende geheel of gedeeltelijk te delen met anderen, maar tenslotte vanuit mijn eigen waarden, vanuit mijn eigen geweten. En ik geloof dat het niet anders kan, want anders ligt op de loer: een verschraling naar mentale, politieke en geestelijke geaardheid van de mensen in de politieke functies.
En ik moge hier citeren Prof. Bonger in “problemen der democratie”:
“Het belangrijkste argument tegen het imperatief mandaat ligt op karaktergebied. Een persoonlijkheid, iemand die in het leven getoond heeft iets te kunnen laat zich niet door anderen, die noch in kennis, noch in bekwaamheid zijn meerderen zijn, voorschrijven wat hij in een situatie doen moet, die hij kent maar de andere niet”.
En het is deze mening, het belang van de mens in de politiek die ik nadrukkelijk stel tegenover het extreme structuurdenken van anderen,
tegenover de mensen die zeggen: verbeter de structuren en de mensen worden vanzelf engelen.
tegenover de mensen die zeggen: het gaat slechts om programma’s niet om de mensen die ze uitvoeren.
tegenover de mensen die zeggen: de partij heeft altijd gelijk.

Voor mij is de mens, ook de mens in de politiek belangrijk, niet iets wat je als een verlengstuk van een apparaat mag beschouwen, als je dat gaat doen plaatst de politiek zich buiten de samenleving van de mensen, wordt zij onmenselijk. Het is hier ook waar ik de polarisatie afwijs, niet omdat het op zichzelf onjuist zou zijn als strategie om ideeën tegenover elkaar te zetten, integendeel. Maar wel omdat de bijverschijnselen, hoofdverschijnselen zijn geworden. Door deze strategie krijgen de mensen een conflict ideologie opgedrukt, ze gaan ernaar leven en behagen in scheppen scherp tegenover elkaar te gaan staan, het conflict te zien als lovenswaardige menselijke activiteit. Dat nu past niet in mijn waardenpatroon en het past ook niet in het waardenpatroon van de meeste mensen. Een samenleving, die het conflict niet beschouwd als een positieve waarde in zijn cultuur wordt geconfronteerd met het conflict als vertrekpunt van het handelen.

IK als vertrekkend raadslid kan niet anders doen dan hiervoor ernstig te waarschuwen en te benadrukken dat het politieke bedrijf menselijke activiteit is en dat het zich niet als abstracte structuur buiten het normensysteem van de samenleving moet plaatsen. Het zal niet worden begrepen en de toch al steeds afnemende participatie, zoals uit studies blijkt, nog verder doen afnemen.
En bovendien, worden bouwers aan een betere samenleving niet erg onwaarachtig, als zij de morele waarden die zij willen nastreven, nu maar even vergeten omdat ze onderweg zijn?

Overigens, ik geloof dat we altijd onderweg zullen blijven en dat het er altijd om zal gaan morele en ethische waarde te handhaven in welke menselijke activiteit da ook. Dat heb ik geprobeerd waar te maken in 4 jaar raadswerk in Spijkenisse. Voorzitter, U weet het, met het beëindigen van deze raadsperiode verlaat ik Spijkenisse. 8 jaar zijn wij opgenomen geweest in deze gemeente. We hebben het fijn gehad, wat niet wil zeggen dat er geen wensen zijn blijven bestaan. Wensen die wij elders vervult hopen te zien. En toch Spijkenisse is op de goede weg en ik hoop dat Spijkenisse zal uitgroeien tot de stad en de samenleving waar ik in deze raad van heb gedroomd. Ik wens daarbij de nieuwe bestuurders alle kracht en wijsheid toe en ik dank allen die mij zoveel hebben geleerd.