Voor het periodiek, van de Joodse gemeente Breda, Hakol werden in het afgelopen decennium boekbesprekingen geschreven over boeken van Joodse auteurs of met een Joodse inhoud. Deze bespreking gaat over het boek van Meir Shalev, de bijbel nu en verscheen in Hakol 17, september 2001.

Mijn bijbel is aan andere bijbel, zo zegt Meir Shalev in zijn boek “de bijbel nu”, uit het Hebreeuws vertaald door Ruben Verhasselt. Shalev is een van Israëls bekendste en geliefdste schrijvers. Hij schreef meerdere boeken, zoals: “de vier maaltijden”; “de kus van Esau”; “de grote vrouw”. Wij leren hem daaruit kennen als een fantasievol schrijver, die met grote verbeeldingskracht zijn personages schildert. Zoals Inez Polak het in Trouw schreef: vol klanken, geuren en smaken; boeken om te ruiken, te proeven en van te smullen. En daar moet ik een bekentenis doen: bij het lezen van “de vier maaltijden” raakte ik beneveld in de veelheid van de gerechten. Ik wist niet meer wat ik at of dronk, ik raakte overvoerd en kon niet meer echt genieten van het gebodene, ondanks het gevoel dat ik iets heel lekkers at, raakten mijn smaakpapillen geblokkeerd.

Dat gevoel ontstond in het geheel niet bij het lezen van “de bijbel nu”. Meir Shalev voert ons mee in zijn beleving van de bijbel. In zijn eigen woorden:
“Mijn bijbel is een andere bijbel. De mijne is geschreven door en over mensen van vlees en bloed. Hij is niet samengesteld door G”D en de hoofdpersonen zijn geen heiligen en brave zielen. Ik ontbeer de opleiding van de exegeet en de motivatie van een zedenprediker. Het Oude Testament is een boek waarin ik graag lees en dat me raakt en aan het denken zet. Het bevat genoeg politiek, liefde, geloof en levensbeschouwing om elke lezer aan te zetten tot nadenken, ook over actuele gebeurtenissen in zijn of haar tijd en omgeving.” En dat is wat Shalev met ons doet: hij vertelt de verhalen van de bijbel in zijn fascinerende en sappige betoogtrant, zo dat we geboeid raken in het verhaal en in de personages en in de intriges die hebben gespeeld. En wij kunnen ons identificeren met de menselijkheid van de verhalen en de hartstochten en zij houden ons een spiegel voor ook over de grimmige actualiteit van vandaag.

Zo maken we kennis met die afschuwelijke bruidsnacht van Jakob met Lea in plaats van Rachel. Maar tenslotte een koekje van eigen deeg, had hij immers niet op instigatie van zijn moeder Rebekka zowel zijn vader Isaac als zijn broer Esau bedot? Zo maken we kennis met de ideale leider Mozes, gespeend van iedere ambitie om de leider te zijn en die terugschrikt voor de eer en de macht. En we realiseren ons dat weinigen van onze leiders in de huidige tijd aan dit beeld voldoen. Wij leren over valse en ware profeten en de onhoudbare stelling dat een valse profeet iemand is waarvan de profetie niet uitkomt. Gelukkig is de werkelijkheid complexer en zijn ook in onze dagen profeten niet uitgesloten.

Wij worden meegenomen naar de Knesset om getuige te zijn van de volledige verzwelging, doordat de vloer splijt, van de hele oppositie met al haar parlementsleden, woordvoerders en fractie medewerkers. Wat daar geschiedde was ondemocratisch, maar het was precies wat Korach en zijn aanhang overkwam toen zij zich oppositioneel opstelden tegenover Mozes omdat hij hun belangen verkwanselde door priesterlijke baantjes exclusief te gunnen aan Aharon en zijn zonen. Het op deze wijze elimineren van politieke tegenstanders heeft de charme van de eenvoud, maar ook niet meer dan dat, het is niet in overeenstemming met wat we in de huidige maatschappij fatsoenlijk en acceptabel achten. Misschien moeten Korach, Dahtan en Abiram worden gerehabiliteerd.

Datzelfde ervaren we als we lezen over de oorlogen die werden gevoerd door Jefta en David. We lezen hoe Jefta in zijn strijd met de Ammonieten zich ontwikkelt van een bandiet tot een wijs staatsman en oorlog voert omdat het tenslotte niet anders kan. We lezen ook hoe David, 100 jaar later, om een relatief gering incident een totale en langdurige oorlog voerde met de Ammonieten. Toch omkleed de joodse traditie David met de lauweren van de roem, terwijl Jefta weinig waardering heeft ondervonden. En daarmee besluit Meir Shalev zijn boek: “De persoonlijkheid van de leider bepaalt in niet mindere mate dan welke objectieve externe factor ook of er een oorlog uitbreekt of niet. Een casus belli vindt men niet alleen in het veld, maar ook in de psychische structuur van degene die het mobilisatiebevel ondertekent.

Dit boek leert ons dat de bijbel van Shalev een zeer menselijk boek is en ons veel heeft te zeggen over de brandende actualiteit van vandaag.