Albert, ik sta voor je op het eind van je levensreis. Zoals je het zelf zei in “op weg naar bevrijding” op 5 mei 1992, was het een lange reis, waarin je de bittere beker, met overtuiging tot op de bodem hebt kunnen ledigen.
De hindernissen, de droefenis, de teleurstellingen en de strijd hebben je gemaakt tot een volledig mens, die met volle overtuiging het leven heeft ingedronken en van het leven heeft genoten. Dat vooral.
Wij ontmoeten elkaar nu 55 jaar geleden in de diepste duisternis van de historie. 3 jaar was je mijn vader, flarden van herinneringen komen mijn dromentrechter ingegleden, een kastanjeboom, granaatscherven, een wandeling door het Beekhuizer bos naar de hei, wittebrood als manna uit de hemel. Voor emoties was geen tijd, het leven ging immers verder. Die emoties komen nu 55 jaar later. Nu we het leven hebben geleefd, ontstaat het zicht op de impact die we op elkaars leven hebben gehad. In “op weg naar bevrijding” schilder je je gang naar het verzetswerk. Je oorspronkelijke schroom vanuit je diepe teleurstelling over het onbegrip over de aard van het nazisme. Over “al die mensen van betekenis van betekenis, die juist door zich aan te passen aan de gegeven verhoudingen, ten einde de gang van zaken te vertragen en te kalmeren, zich de kans hebben laten ontgaan om invloed op de gebeurtenissen uit te oefenen” (een citaat van Menno ter Braak wat veel mensen uit jou mond of in je geschriften zullen hebben opgetekend). Maar die schroom veranderde met de opname in je huis van de 7-jarige Ies Heertje of moet ik zeggen Dries Horstman. Toen ik jouw naam ging dragen veranderde jouw wereld. Toen ontstond een kettingreactie van gebeurtenissen, die je hele verdere leven hebben gemarkeerd. Toen ontstond een menselijk epos van verzet tegen onrecht en rechteloosheid. Een jongensroman als het niet zo dramatisch was. Maar ik zal niet meer horen deze verhalen uit de eerste hand over vluchtpogingen, Pegasus, verkenningstochten door de Betuwe, over onderduikers, over Deane Drummond, Tony Hibbert, Piet Kruyff, Bernard Vork, Alex Hartman, Jan en Henny Berendsen en zovelen anderen, waarover Winston Churchill zei:
“De weg langs die 5 jaren was lang , hard en gevaarlijk. Zij die het leven lieten deden dat niet tevergeefs. Zij die verder gingen tot het einde kunnen altijd trots zijn op de weg van de idealen die ze zijn gegaan”. En je kon met recht trots zijn, hoewel voor jou dit alles een vanzelfsprekendheid was, een weg die je werd aangewezen en die je had te gaan.

En daarna hebben we het leven weer opgepakt, en we zijn verder gegaan met onze maatschappelijke carrières. Maar nimmer hebben we elkaar vergeten. We zijn elkaar blijven vasthouden tot nu toe. Ieder op zijn plaats hebben we veel voor elkaar kunnen betekenen. Met grote voldoening kijk ik terug op de momenten dat ik je heb kunnen bijstaan in strijd tegen onrecht in je maatschappelijke bestaan, toen je weer eens een slok moest nemen uit die soms bittere beker van het leven. Ik mocht daarmee een heel klein beetje inlossen voor het vele wat je me hebt gegeven.
Maar nimmer werd tussen ons het hoofdstuk uit de oorlog gesloten. We praten over recht en onrecht, hoe het allemaal kon gebeuren, hoe “de tijd ons in verleiding brengt een compromis aan te gaan, zelfs met het onverdraaglijke, uit vrees voor het komende, dat nog erger kan zijn”. Een citaat wat in het kader van mensenrechten nog niets van zijn actualiteit heeft ingeboet.
En dan sluit zich de kring met de apoteose van het epos van jouw leven. Enige jaren geleden maakte je me deelgenoot van je wens een deel van je nalatenschap beschikbaar te willen stellen voor onderzoek naar: hoe het allemaal kan gebeuren, welke technieken van terreur worden gebruikt en hoe tegen-strategieën kunnen worden ontwikkeld. In ruimer kader geplaatst: wat de oorzaken zijn van het schenden van mensenrechten en hoe deze kunnen worden voorkomen. Door de instelling van een AH Fonds en een AH bibliotheek voor mensenrechten schendingen en het voorkomen van conflicten zal je naam tot in lengte van dagen blijven verbonden met het bestrijden van willekeur en onrecht in de wereld die je zo hebt liefgehad. Een strijd die eerst echt begon toen een jongetje van 7 jaar niet tevergeefs klopte aan jouw deur.
Moge je ziel worden gebundeld in de bundel van het eeuwige leven. En moge Elly en de kinderen worden getroost door de blijvende herinnering aan een groot en goed mens.

En hoe Albert kan ik voor jou beter eindigen dan met een stukje uit het Joodse Kaddish gebed:
jehe sjelama rabba min sjemajja wechajjiem alenoe, weimroe omen
Moge er veel vrede uit de Hemel komen en leven voor ons allen, amen